DELİLİK Mİ? VELİLİK Mİ? MİR’ÂT-İ CÜNÛN’DAN YANSIYAN MİZAH

Mir’ât-i Cünûn, gelenekten beslenen klasik Türk edebiyatı eserlerinin, yerini Batı etkisinde gelişen yeni nazım ve nesir türlerine bırakmaya başladığı bir dönemde yazılır. Eseri tamamlayamadan vefat eden Yenişehirli Avnî Bey (1826/27-1883) Mevlevi kültürüyle yetişmiş, yenileşme taraftarı şairdir. Bu bağlamda mesnevi şekliyle kaleme alınmış olsa da Cünûn’un dış yapısıyla mesnevilerden ayrıldığı yazarının dâhil ettiği hezel türüyle de birebir örtüşmediği görülür. Klasik tür tasnifinde mizahi eserler içinde yer almasına üslupla alınmasına rağmen bu mesnevinin hakikatte ciddiyetin kastedildiği edebî eser olduğu söylenebilir. Diğer taraftan mizahın eğlendirmenin ötesinde eğitme, öğretme, gülünçleştirerek yıkıma uğratma vb. işlevleriyle ciddiyetten uzak olmadığı bilinmektedir. İnsanın neye nasıl neden güldüğünü açıklamak için ortaya atılan üstünlük, karşıtlık rahatlama gibi mizah kuramları gülmenin ciddiyetle ilişkisini koyar. çalışmada, akıl-cünun tezadının merkeze alındığı konusu itibarıyla ironik metin düşünülen Cünûn’da mizah-ciddiyet; delilik-velilik; hezel-ironi ilişkisi bağlamında kavramı araştırılacaktır.